Een lang verwacht resultaat voor Heemschut Zuid-Holland: de Diagoonwoningen in Delft zijn aangewezen als gemeentelijk monument. Het blok van acht experimentele woningen werd tussen 1969 en1971 gebouwd naar ontwerp van architect Herman Hertzberger. Hertzberger is internationaal erkend als een van de grondleggers van het structuralisme. Wij hopen van harte dat aanwijzing leidt tot enthousiasme en breder draagvlak voor het in Delft zo ruim aanwezige Post-65 erfgoed.
Heemschut deed al in 2019 een verzoek om de Diagoonwoningen in de wijk Buitenhof aan te wijzen als gemeentelijk monument. Dit verzoek werd in Delft ter zijde gelegd omdat de destijds geldende erfgoedverordening daar geen mogelijkheid toe bood. In 2023 was die opening er wel gekomen en wij deden prompt een nieuwe poging.
Snel overleg met de wethouder volgde, waarin we uitlegden dat de situatie ook dringend was omdat bij de verkoop van een woning aan een nieuwe eigenaar verminking niet zou kunnen worden voorkomen. De woningen zijn erg kwetsbaar voor duurzaamheidsingrepen. Uit dit overleg bleek dat ook de gemeente inzag dat de woningen bijzonder zijn, maar een beslissing liever nog jaren uitstelde tot al het Post-65 erfgoed zou zijn geïnventariseerd. Dit tijdspad vond Heemschut Zuid-Holland uiterst risicovol. Het zijn topstukken, die in betekenis en waarde ver boven de collectie uitsteken.
Een blok met een iconische hoekwoning
De woning op de kop van het huizenblok staat bovendien bekend als Iconic House en trekt jaarlijks vele architectuurliefhebbers uit binnen- en buitenland. Deze woning is door zijn puntgave eenheid van het exterieur èn interieur exemplarisch voor de ontwerpprincipes en kunstuitingen van die tijd. Het unieke tijdsbeeld zal dankzij de eigenaar en Hendrick de Keyser voor de toekomst behouden kunnen worden. Een status als rijksmonument is gerechtvaardigd en dat is door ons met steun van betrokkenen ook bij de RCE voorgesteld.
Vervolgens werd de TU Delft betrokken. We overlegden met de vakgroep Heritage & Architecture, waar deze architectuur op waarde wordt geschat en ook de kennis aanwezig is over wat er bij komt kijken om deze woningen goed te verduurzamen. Ook verschenen er publicaties in Delta (journalistieke platform van de TU Delft) en het NRC, waardoor het pleidooi voor behoud werd versterkt. Via de gemeenteraad werd druk op de ketel gehouden. De aanwijzing is nu gelukkig gekomen, maar ondanks de uitzonderlijke kwaliteit zijn we wel twee jaar verder.
Waardering voor Hertzberger
Heemschut Zuid-Holland vindt het gênant dat een groot architect als Hertzberger in eigen land zo traag wordt erkend als baanbrekend en inspirerend voor vele internationale generaties na hem. Wereldberoemd, maar als land zijn we te klein om dat ruimhartig te erkennen.
Heemschut Zuid-Holland houdt contact met de RCE over de specifieke aandachtspunten die bij dit type architectuur spelen. Waar liggen de grenzen aan de veranderlijkheid bij deze woningen die expliciet ontworpen zijn om zich te voegen naar alle levensfasen van de gebruikers? Een uniek concept, waar experts zich over zullen moeten uitspreken. Alleen wanneer dat debat goed wordt gevoerd zullen we erop gerust zijn dat de bescherming van de Diagoonwoningen adequaat is geregeld. We zijn er nog niet. Specialisten weten: vastgevroren veranderlijkheid doet het structuralisme geen recht, carte blanche leidt tot onvervangbaar verlies van esthetiek met eeuwigheidswaarde.
Over de Diagoonwoningen
De Diagoonwoningen zijn ontworpen als een experiment in de woningbouw. Hertzberger brak in zijn ontwerp met de traditionele eengezinswoning. Het ontwerp bood een open, geschakelde structuur rond een vide met splitlevels. De draagconstructie is zichtbaar en bepaalt in hoge mate de kwaliteit van het ontwerp. Daarbinnen hebben de bewoners veel flexibiliteit om de geschakelde leefruimtes te gebruiken. De relatie tussen buiten en binnen is verrassend, ook door de splitlevels en de lichtinval. De tuinen en de bestrating zijn ondersteunend aan het ontwerp van de woningen.
De woningen laten zich aanpassen aan de verschillende levensfasen. De menselijke maat voelt comfortabel. Elkaar opvolgende bewoners begrijpen dat moeiteloos en maken zich die ruimte eigen.
Heemschut ArchiefDe Diagoonwoningen zijn zo uitzonderlijk omdat ze gelden als de meest structuralistische woningen die tot op heden zijn gebouwd. Structuralisme is een in Nederland gewortelde architectuurstijl. De bouwwerken hebben een kenmerkende geometrische structuur, samengesteld uit kleine, herhaalbare eenheden gerelateerd aan de menselijke maat. De Diagoonwoningen waren op nationaal niveau zeer vernieuwend en functioneren nog altijd zoals ze zijn bedoeld.
Beeldmateriaal | Wikimedia Commons