Bij herontwikkeling woon-zorgcomplex De Wissel in Beetsterzwaag (Opsterland) dient aanwezige cultuurhistorie beter beschermd te worden
Landgoederenzone Beetsterzwaag
Beetsterzwaag is een prachtig groen dorp dat gekenmerkt wordt door de aanwezigheid van veel historische landgoederen in een parkachtige omgeving . Aan de eeuwenoude Hoofdstraat staan nog vele oude landhuizen met daarachter diepe tuinen en overtuinen op langgerekte kavels. De vrij gesloten lintbebouwing, de smalle stegen en bomenlanen zijn nog goed herkenbaar. De nieuwe bebouwing in de uitbreidingswijken is goed in deze oude structuur ingepast. Tussen de nieuwbouw zijn nog veel historische relicten zichtbaar van middeleeuwse wegen tot aan de tuinaanleg van de landgoederen.
Herontwikkeling De Wissel
Het woon-zorgcomplex De Wissel in het zuiden van Beetsterzwaag is een kleinschalige wooncomplex voor gehandicapten. Een groot deel van de bebouwing van dit complex dateert uit de jaren '70 van de vorige eeuw. De diverse gebouwen liggen in drie oude tuinen van landgoederen. Het gaat hier om een deel van de tuin van het Eysingahuis, het Lycklamahuis en de Van Teyens Fundatie. Van de oudere tuinaanleg zijn nog een aantal sporen te vinden. Ronald van Immerseel van Stichting In Arcadië heeft hier een mooi historisch onderzoek naar gedaan wat er van het oudere landschap over is en heeft een tuinhistorische waardestelling gemaakt. Bij de herontwikkeling wordt met dit onderzoek rekening gehouden.
Omdat de huidige bebouwing niet meer voldoet aan de eisen van de hedendaagse zorg, is in 2012 gestart met het herontwikkelen van de locatie De Wissel.Ook het hele terrein wordt opnieuw ingedeeld. In de plannen voor herinrichting wordt ingespeeld op meer verbondenheid met het dorp, een opener opzet en uitnodigender inrichting, ook voor de bewoners van Beetsterzwaag.
Reactie Heemschut Friesland op ontwerpbestemmingsplan
Heemschut Friesland kijkt of bij de nieuwbouw- en herinrichtingsplannen van het terrein de aanwezige cultuurhistorische en landschapselementen voldoende worden beschermd. Dwars door het gebied ligt de Freulesingel. Dit is de best bewaarde historische laan van Beetsterzwaag. Het is een imposante eikenlaan die door zijn gaafheid en zeldzaamheid in beplanting en tracé, ouderdom, monumentale lengte (vanaf het Kerkepad in het dorp tot aan het Koningsdiep) en zijn betekenis voor de ruimtelijke samenhang en kwaliteit als verbinding tussen het dorp en het Koningsdiep, van hoge cultuurhistorische waarde is.
Heemschut ziet dat de Freulesingel niet goed beschermd is. De gemeente Opsterland geeft aan dat de Freulesingel onder de bestemming 'Groenvoorzieningen met cultuurhistorische waarden' gebracht is en dat het bestemmingsplan geen betrekking heeft op gronden die deze bestemming hebben. Heemschut Friesland constateert dat de plannen wel degelijk effect hebben op aangezicht en beleving van de Freulesingel. Ze stelt voor om voor de bestemming "groenvoorziening met cultuurhistorische waarden" een breedte van minimaal 20 meter aan weerskanten te reserveren, gerekend uit het hart van het onverharde pad. Alleen met die maatvoering kan de karakteristieke dubbele rij eiken behouden blijven.
Om het laankarakter tot zijn recht te laten komen, dient bebouwing vlak langs de Freulesingel een stapje terug te doen. Heemschut is dan ook tegenstander van grote bouwvlakken, en een te grote bebouwingshoogte aan de westzijde van de Freulesingel. In het al uitgevoerde deel van De Wissel, ten oosten van de Freulesingel is de bebouwingsgrens wel op ruim voldoende afstand gelegd. Deze afstand kan als voor-beeld genomen worden
Om de hoge cultuurhistorische waarde van het parklandschap te bewaren en zelfs te vergroten is Heemschut Friesland tegen de voorgestelde bebouwing op de Ezelskamp. Beter nog is als het gebied tot aan de Beuken-laan vrij van gebouwen blijft. Het effect is dan dat het parklandschap niet alleen behouden maar zelfs een stukje in oude glorie hersteld wordt. De zichtlijn op de bepalende bomengroep kan op die manier het best tot zijn recht komen, evenals de bomengroep zelf.
Heemschut Friesland constateert dat in het Ontwerpbestemmingsplan niets wordt gezegd over het beheer van het gebied en over het beheer en de manier van behoud van het cultuurhistorisch waardevol groen. Het gebied grenst aan de ecologische hoofdstructuur. In onze visie is het nodig om een beheerplan toe te voegen voor onderhoud van het cultuurhistorisch waardevol groen. Een plan voor herplanten van bo-men ter compensatie voor de grootschalige bomenkap is niet bij de stukken aangeleverd.
Heemschut dringt eropaan om aan het ontwerpbestemmingsplan alsnog een beeld-kwaliteitsplan toe te voegen. Heemschut heeft eerder erop aangedrongen om voor dit gebied een beeldkwaliteitsplan op te stellen en door u vast te laten stellen tegelijk met het bestemmingsplan. Nu wordt een toetsingskader om de plannen te beoordelen node gemist.
Brief Heemschut aan raad gemeente Opsterland, 25 juli 2016
Cultuurhistorisch onderzoek De Wissel door Stichting In Arcadië, januari 2016